Krzysztof Lipiński
Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Znaczenie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach w żywieniu świń
część 1
W intensywnym żywieniu, szczególnie wysokowydajnych ras zwierząt, obok energii i białka duże znaczenie mają składniki mineralne i witaminy. Witaminy są niezbędnymi do życia związkami organicznymi o zróżnicowanej budowie, spełniającymi w żywym organizmie ważne funkcje biologiczne, przede wszystkim katalityczne i stanowiącymi dla człowieka oraz zwierząt substancje egzogenne (musza być dostarczane z pożywieniem). Witaminy dzielimy na rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) i rozpuszczalne w wodzie (witamina C i kompleks witamin z grupy B).
Witamina A
Witamina A (retinol) należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i ma istotne znaczenia w organizmie, a jej niedobory mają wpływ na produkcyjność i odporność zwierząt. Obecnie znane są dwie podstawowe formy tej witaminy – retinol (A1, akseroftol) i 3,4 didehydroretinol (A2, 3-dehydroretinol). Obie formy mogą występować w postaci estrów (np. octan, palmitynian). Podstawowa forma witaminy A – retinol może występować w postaci pochodnych (retinal, kwas retinowy), które mają duże znaczenie biologiczne.
Witamina A występuje tylko w paszach pochodzenia zwierzęcego, a jej koncentracja jest bardzo zróżnicowana i uzależniona od rodzaju produktu oraz strat w czasie produkcji i przechowywania. W suszonym pełnym mleku występuje w ilości ok. 11600 j.m./kg s.m., a w suszonej serwatce tylko ok. 500 j.m./kg s.m. Niektóre rodzaje mączek rybnych mogą zwierać ok. 4300 j.m. witaminy A w kilogramie suchej masy.
Zawartość tej witaminy w innych paszach pochodzenia zwierzęcego, stosowanych w żywieniu świń, z uwagi na małą zawartość tłuszczu lub straty w procesie produkcji, jest relatywnie mała lub nie jest znana. W paszach pochodzenia roślinnego znajdują się barwniki żółte, pomarańczowe i czerwone zwane karotenoidami (karoteny i ksantofile). Spośród karotenoidów a- i b-karoten oraz zaliczana do ksantofili b-kryptoksantyna są prekursorami witaminy A. Karoteny uważane są za najważniejsze prekursory witaminy A.
Spośród wielu form najbardziej rozpowszechniony i najaktywniejszy jest β-karoten, z którego w organizmie tworzy się witamina A. Część β-karotenu nie jest przekształcana w witaminę A i pełni samodzielne funkcje w organizmie. Przekształcanie prowitamin w czynną witaminę A odbywa się w ścianach jelita cienkiego, a efektywność tego procesu w praktyce nie jest duża (ok. 16%).
