Odpowiedzi na pytania z TCh numer 07/2010

Małorolny: Trochę zaciekawiła mnie tutaj mieszanka jęczmienia z grochem. Czy może mi ktoś powiedzieć jakie są normy wysiewu takiej mieszanki? No i jak to plonuje, bo podejrzewam, że poprawia ona na pewno strukturę gleby. Nigdy tego nie siałem ani nikt w okolicy, tak że wiedza na ten temat jest u mnie znikoma. Pozdrawiam!

Małorolny zadał w swoim poście niezwykle ciekawe i ważne pytanie. Problem uprawy mieszanek zbóż i roślin strączkowych jest znany w rolnictwie, ale spróbujmy przypomnieć najważniejsze zagadnienia z tym związane. Pomoże nam w tym opracowanie "Kłosy ze strąkami" napisane przez prof. dr hab. Kazimierza Noworolnika z Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa - PIB w Puławach i opublikowane na stronie www.farmer.pl, a którego fragmenty przytaczamy poniżej. W internecie z łatwością można znaleźć także inne opracowania na ten temat. Prof. dr hab. Kazimierz Noworolnik pisze:

Zalety mieszanek zbożowo-strączkowych
Uprawa mieszanek zbożowo-strączkowych cieszy się coraz większym zainteresowaniem i w przyszłości powinna wzrastać ich konkurencyjność względem mieszanek samych zbóż. Udział w mieszance bogatych w białko nasion grochu lub łubinu zwiększa wartość paszową takiej mieszanki, co zmniejsza koszty chowu zwierząt. Zasiewy mieszane plonują zazwyczaj wierniej od czystych siewów gatunków będących komponentami mieszanek. Przyczynia się do tego możliwość lepszego wykorzystania warunków siedliskowych, między innymi składników mineralnych i wody z zasobów glebowych oraz zmiennej przestrzennie zwięzłości gleby, dzięki różnicom w pokroju roślin i budowie systemów korzeniowych. Do zalet mieszanek zbożowo-strączkowych zalicza się małe wymagania odnośnie nakładów na chemiczne środki produkcji (nawozy, pestycydy), co podkreśla ich przydatność w rolnictwie zrównoważonym, a także w ekologicznym. Mieszanki te są mniej podatne na zachwaszczenie i porażenie łanu przez choroby i szkodniki.

Dobór składników
Poziom plonowania mieszanek zależy od właściwego doboru ich komponentów (gatunków i odmian). Uprawiane w mieszankach gatunki powinny mieć podobne wymagania siedliskowe, zbliżony termin dojrzewania, podobną wysokość roślin oraz małą konkurencyjność względem siebie. Spośród mieszanek zbóż i strączkowych najpopularniejsze są warianty: jęczmień + groch (na glebach lepszych), jęczmień + owies + groch (na glebach średnich) i owies + peluszka (na glebach słabszych). Odpowiednie do mieszanek odmiany jęczmienia powinny cechować się przede wszystkim dużą odpornością na wyleganie, gdyż gatunek ten jest najmniej odporny na wyleganie wśród zbóż jarych, a jeszcze większą zdolność do wylegania wykazuje groch. Ważny jest dobór odmian o zbliżonym terminie dojrzewania i podobnej wysokości pędów jęczmienia i grochu.

Nawożenie
Mieszanki zbożowo-strączkowe wysiewa się zwykle po zbożach, ale należy unikać następstwa po tym gatunku zboża, który jest w mieszance. Prawidłowa uprawa roli powinna uwzględniać podorywkę z bronowaniem (natychmiast po zbiorze przedplonu), następne bronowanie po 2 tygodniach, orkę przedzimową (w październiku), wiosną bronowanie oraz kultywatorowanie. Na glebach kwaśnych należy wykonać wapnowanie gleby (przed podorywką) w dawce od 2 do 4 t C2O/ha w zależności od stopnia kwasowości gleby. Mieszanki zbożowo-strączkowe nawozi się mniejszymi dawkami azotu niż zboża, gdyż rośliny strączkowe mają zdolność pobierania azotu z powietrza przy współpracy z odpowiednimi mikroorganizmami (brodawki korzeniowe). Ze względu na dużą podatność mieszanki jęczmienia z grochem na wyleganie poziom jej nawożenia azotem na glebach dobrych powinien być mniejszy niż na glebach średnich.

Siew
Przygotowanie dobrego podłoża dla wysiewanych nasion warunkującego szybkie i wyrównane wschody jest celem wiosennej uprawy roli. Składa się na nią zastosowanie włóki lub brony lekkiej, a następnie kultywatora lub brony ciężkiej. Bardziej przydatne jest użycie agregatu uprawowego (brona + wał strunowy). Zasadą jest płytkie spulchnienie gleby (5-7 cm), aby nadmiernie jej nie przesuszyć i zachować naturalny podsiąk. Należy wysiać nasiona o dobrej zdolności kiełkowania (co najmniej 93 proc.) i wysokiej czystości (98-100 proc.). Najlepiej jest zaopatrzyć się w kwalifikowany materiał siewny. Termin siewu powinien być wczesny, gdy tylko warunki wilgotnościowe pozwalają na doprawienie gleby. Im gleba lżejsza, tym wcześniej można wykonać siew. Opóźnienie siewu obniża plon ziarna zbóż i strączkowych, szczególnie w warunkach suchej wiosny. W zachodniej części kraju, gdzie wiosna przychodzi zwykle wcześniej, siew powinien być wykonany przed 10 kwietnia. W rejonie północno-wschodnim, gdzie zima utrzymuje się dłużej, dopuszcza się opóźnienie siewu do 20 kwietnia. Prawidłowa gęstość siewu mieszanki zależy od jakości gleby. Z uwagi na zagrożenie wyleganiem mieszanki, na glebach lepszych powinno się siać rzadziej, zmniejszając udział grochu (szczególnie podatnego na wyleganie) w mieszance. Ilość wysiewu nasion ustala się oddzielnie dla każdego komponentu. Po sporządzeniu mieszanki siewnej przeprowadza się próbę kręconą siewnika. Głębokość siewu powinna wynosić 3 cm na glebach zwięźlejszych i 4 cm na glebach lżejszych. Optymalna rozstawa rzędów wynosi 12 cm.

Tabela 1. Zalecany udział zbóż (pszenica jara, jęczmień jary i owies) oraz grochu w mieszankach 3- lub 4-składnikowych wysiewanych na ziemiach uprawnych*

* M. Krysztoforski, RZD Sieradz na podst.: IUNG-PIB w Puławach

Opr.: ACONAR