Enrico pyta: Czy mniejsze spożycie paszy i spadek tempa wzrostu, a także biegunki u prosiąt po ich odsadzeniu są nieuniknione? Czy można temu w jakiś sposób zapobiegać, a jeśli nie, to jak można złagodzić negatywne skutki odsadzania?
Wszyscy producenci trzody chlewnej doskonale wiedzą, że odsadzanie jest najbardziej stresującym momentem w życiu prosiąt. Konsekwencją zaciętej walki o miejsce w nowej społeczności, zaskoczenia inną formą i smakiem paszy oraz całkowitą zmianą warunków środowiskowych jest przede wszystkim nagły i drastyczny spadek ilości spożywanej paszy. Po prostu prosięta po odsadzeniu przez krótszy lub dłuższy czas nie jedzą!
Powagi sytuacji dodają szybko zachodzące fizyczne zmiany przewodu pokarmowego u ciągle jeszcze młodych prosiąt oraz zmiany składu mikroflory bytującej w ich przewodzie pokarmowym, tworzącej swoisty układ zwany mikrobiotą. Mikrobiota to zespół mikroorganizmów występujących w danym siedlisku. Ponieważ bakterie nie należą do królestwa roślin, bardziej odpowiednią nazwą jest mikrobiota (biota = fauna i flora danego środowiska w określonym czasie). Niektóre grzyby także mogą stanowić skład prawidłowej flory, natomiast wirusy, pasożyty i priony do niej nie należą i zawsze są uznawane za chorobotwórcze. Od aktywności metabolicznej bilionów mikroorganizmów, tworzących mikrobiotę, zależy zdrowie nie tylko jelit, ale całego organizmu prosiąt.
Szerszym pojęciem jest mikrobiom, który obejmuje nie tylko wpływające pozytywnie na organizm prosiąt mikroorganizmy komensalne (inaczej – mikroorganizmy przyjazne dla zdrowia organizmu), ale również drobnoustroje chorobotwórcze.
W przewodzie pokarmowym prosiąt może występować około 1014 bakterii, w większości beztlenowych, o liczbie genów wielokrotnie większej niż liczba genów prosiąt. Geny te są zaangażowane m.in. w metabolizm węglowodanów, aminokwasów, ksenobiotyków, wytwarzanie witamin i izoprenoidów, jak również metanogenezę. Według niektórych badaczy sytuacja taka uzasadnia stwierdzenie, że metabolizm prosiąt należy traktować jako zespół, na który składa się zarówno metabolizm samych prosiąt, jak i ich mikrobiomu, czyli stosować podejście metagenomowe, a więc odnoszące się do zespołu genomów.
Mikrobiota ma zdolność do rozkładu nieprzetwarzanych przez prosięta cukrów złożonych pochodzenia roślinnego; wspomaga również absorpcję innych składników odżywczych. Mikrobiota stymuluje dojrzewanie jelit. Niedawne badania wskazują, że skład mikroflory jelitowej kształtuje też rodzaj odpowiedzi immunologicznej. Poza bezpośrednią obserwacją, że mikroflora jelitowa moduluje odpowiedź immunologiczną, niewiele wiadomo na temat sposobu, w jaki reguluje ona funkcję układu odpornościowego. Dotąd zidentyfikowano kilka szczepów bakteryjnych oraz produktów pochodzenia bakteryjnego, które działają immunomodulacyjnie.
Zmiana profilu mikroflory jelitowej nazywana jest dysbiozą jelit, czyli takim stanem organizmu, w którym występują znaczne odmienności w normalnej mikroflorze bakterii i grzybów zamieszkujących jelita.
Zdrowe jelita zasiedla kilkaset gatunków różnego rodzaju organizmów, które konkurują między sobą o miejsce w układzie pokarmowym. W sytuacji, gdy pojawi się jakiś czynnik faworyzujący jeden z tych organizmów, dochodzi do jego nadmiernego rozrostu. Czynnikiem takim może być np. zmiana paszy, warunków środowiskowych, spadek aktywności układu odpornościowego czy zażycie antybiotyków. U prosiąt z osłabioną odpornością immunologiczną mikroflora fizjologiczna (mikroflora fizjologiczna – tradycyjna nazwa mikroorganizmów występujących naturalnie w organizmie bez wywoływania objawów chorobowych) może powodować zakażenia, które nazywane są oportunistycznymi (zakażenie oportunistyczne – endogenne zakażenie charakterystyczne dla osobników o obniżonej odporności).
Obserwując prosięta wkrótce po ich odsadzeniu można łatwo zauważyć, że wiele z nich nie wyjada paszy. Gdybyśmy mogli zajrzeć do wnętrza ich jelit, stwierdzilibyśmy, że brak pożywienia prowadzi do szybkiej atrofii (zaniku) kosmków jelitowych pokrywających wewnętrzną stronę jelit. Stosunek wysokości kosmków do głębokości krypt między nimi ulega znacznemu zmniejszeniu, co powoduje ogromny ubytek powierzchni jelitowej gotowej do absorpcji składników pokarmowych.
W tym samym momencie mikroorganizmy zasiedlające jelita reagują na szybki i drastyczny brak pożywienia, które jest im niezbędne do wzrostu i rozmnażania. Zrównoważony system ulega zachwianiu, a stosunkowo duża rozmaitość rodzajów drobnoustrojów komensalnych ulega gwałtownemu zanikowi, dając niewyobrażalne szanse rozwoju oportunistycznym drobnoustrojom chorobotwórczym. Czynnikiem tych zakażeń są głównie patogeny powszechnie uznawane za niechorobotwórcze (zakażenia mikroflorą fizjologiczną).
Wcześniej w okresie ssącym zakażeniu oportunistycznemu prosiąt zapobiegały przeciwciała matczyne, zwane immunoglobulinami. Teraz, po odsadzeniu, brak tych przeciwciał oraz zmiany w mikrobiocie jelit sprzyjają namnażaniu i zasiedlaniu jelit przez drobnoustroje chorobotwórcze, prowadząc najczęściej do biegunki. Rozwodnione odchody u prosiąt to jedne z pierwszych wyraźnie widocznych objawów zmian zachodzących w jelitach odsadzonych prosiąt.
Zmiany w jelitach prosiąt po ich odsadzeniu są nieuniknione. Czy można jednak w jakiś sposób im zapobiegać, a przynajmniej zmniejszać i łagodzić ich negatywny wpływ na zdrowie prosiąt? Wyniki przeprowadzonych badań oraz obserwacje poczynione w chowie fermowym pozwalają odpowiedzieć pozytywnie na tak postawione pytanie. O sposobach łagodzenia i zapobiegania skutkom odsadzania więcej w następnym miesiącu.
Opr.: ACONAR
