Krzysztof Lipiński
Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Tłuszcz w żywieniu prosiąt

Małe prosięta mają duże możliwości szybkiego wzrostu. Szereg czynników decyduje o ich ujawnieniu. Wśród czynników żywieniowych największe znaczenie ma pobranie energii. Druga część laktacji i okres po odsadzeniu prosiąt uważane są za główne okresy, w których występuje wyraźny deficyt pobrania energii. Małe pobranie mleka (energii) u nowo narodzonych prosiąt również wpływa na rozwój i przeżywalność prosiąt.

Prosięta mają do dyspozycji następujące źródła energii: rezerwy ciała, mleko (siara) oraz skarmiane dodatkowo pasze. Zapasy glikogenu u nowo narodzonych prosiąt są bardzo małe, a proces glukoneogenezy (synteza glukozy) jest niewystarczający. Ponadto rezerwy tłuszczu ciała u urodzonych prosiąt są małe (1-2%). Z tego względu początkowy okres życia (do 3 dnia) jest najbardziej krytyczny w zakresie zaopatrzenia w energię oraz przeżywalności prosiąt. W późniejszym okresie ilość dostępnej energii w mleku i dodatkowo skarmianych paszach jest głównym czynnikiem limitującym tempo wzrostu prosiąt oraz osiągniecie pożądanej masy ciała przy odsadzeniu. Skoncentrowanym źródłem energii jest tłuszcz. Ważne znaczenie ma poznanie metabolizmu oraz możliwości zaopatrzenia organizmu prosiąt w ten składnik pokarmowy. Tłuszcz jest hydrolizowany w przewodzie pokarmowym przez lipazę żołądkową i trzustkową. Badania przeprowadzone na prosiętach nowo narodzonych i w wieku 16 dni wykazały, że 25-50% tłuszczu dawek pokarmowych może być hydrolizowane w żołądku. Jednak ogólna aktywność lipolityczna w treści żołądka wynosiła tylko ok. 3% aktywności trzustki w tym zakresie. Głównym miejscem trawienia tłuszczów jest jednak jelito cienkie. Aktywność lipazy trzustkowej jest stosunkowo mała do 2 tyg. i gwałtownie wzrasta od 2 do 4 tyg. życia, co wskazuje, że w pierwszym tygodniu życia zdolność trawienia tłuszczu jest ograniczona. U starszych prosiąt wzrost pobrania tłuszczu wpływa na większą sekrecję lipazy. Pojawienie się tłuszczu w treści jelita cienkiego wpływa na uwalnianie żółci. Głównym jej zadaniem jest tworzenie emulsji (rozbijanie tłuszczu na małe cząsteczki), co daje możliwość działania lipazie trzustkowej, która hydrolizuje triacyloglicerole na diacyloglicerole, monoacyloglicerole i wolne kwasy tłuszczowe. Składniki lipidowe i sole kwasów żółciowych wzajemnie oddziaływują na siebie i tworzą micele. Sole kwasów żółciowych tworzą zewnętrzną otoczkę, a składniki lipidowe (monoacyloglicerole, kwasy tłuszczowe) znajdują się wewnątrz miceli. Powstałe cząsteczki przyłączają lipidy i stanowią mechanizm umożliwiający ich transport do enterocytów (komórek nabłonka jelit), czyli umożliwiają absorpcję produktów trawienia tłuszczów.