Zygmunt Pejsak

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Grypa świń, narastający problem w średnio- i wielkotowarowych fermach świń

Notatki z konferencji hyopatologicznej - Kraków, 2007Część IV

            W ostatnim okresie grypę coraz częściej rozpoznaje się jako przyczynę masowych zachorowań świń z objawami ze strony układu oddechowego.

            Jeszcze 5 lat temu, w Polsce choroba ta występowała niezwykle rzadko. Fakt ten stanowił duże zaskoczenie dla ekspertów z Europy Zachodniej, gdzie w tym czasie grypa świń stanowiła już poważny problem epizootyczny i ekonomiczny.

            Prawdopodobnie wraz z importem prosiąt i warchlaków z krajów Unii Europejskiej doszło do wprowadzenia wirusów grypy świń do krajowej populacji tego gatunku zwierząt. Należy w tym miejscu stwierdzić, że w niektórych krajach Europy zachodniej omawianą chorobę notuje się często, pomimo prowadzenia masowych szczepień ochronnych. Wprawdzie brak bezpośrednich dowodów na poparcie tezy, że choroba została do Polski zawleczona wraz z importem zwierząt, ale jak wskazują na to wyniki badań prowadzonych w Zakładzie Chorób Świń Państwowego Instytutu Weterynaryjnego w Puławach odsetek świń wykazujących typowe kliniczne objawy infekcji i dających pozytywny wynik w testach wirusologicznych był do tego czasu nieznaczny, w porównaniu do sytuacji obserwowanej obecnie.

            Fakt, że grypa świń stanowi aktualnie poważny problem zdrowotny i ekonomiczny uwidocznił się między innymi w tym, że zarówno na Międzynarodowym sympozjum „Nowe i ponownie pojawiające się groźne choroby świń” w Rzymie jak i na ostatniej (2007 rok) tego typu konferencji w Krakowie grypa świń była jednym z trzech wiodących tematów (PMWS, PRRS i grypa świń). Prawie 20% zgłoszonych do Krakowa prac dotyczyło tego zagadnienia. Najciekawszą i najbardziej obszerną, zaprezentowaną w formie wystąpienia plenarnego, przedstawił dr C.W. Olsen z USA.  Poniżej przedstawiam najważniejsze, mające aspekt praktyczny, fragmenty referatu gościa z USA.

            Grypę wywołuje pneumotropowy (tropizm do tkanki płucnej) wirus grypy, należący do rodziny Orthomyxoviridae, rodzaju Influenzavirus. Materiałem genetycznym wirusa jest jednoniciowy RNA.

            Opierając się na antygenowej odmienności nukleoprotein oraz białka M, wyodrębniono trzy typy wirusa grypy: A, B i C. Podstawą klasyfikacji typów wirusów grypy są różnice antygenowe między białkami wirionu, to jest białkami M i nukleoproteinową NP. W etiologii choroby największe praktyczne znaczenie mają szczepy należące do typu A. Wywołują one zakażenia zarówno u ludzi, jak i zwierząt hodowlanych – świń i koni, a także ssaków wodnych oraz ptaków. Obecność seroreagentów dla wirusów grypy typu A stwierdzano niemal na wszystkich kontynentach. Na ewolucję wirusów grypy wpływają prawdopodobnie, między innymi, bariery fizyczne, bowiem, jak wykazały to badania, filogenetyczne szczepy izolowane w Europie, Azji i Australii różnią się genetycznie od szczepów izolowanych w Ameryce Płn.

            Typ A wirusa grypy został podzielony na podtypy, na podstawie właściwości antygenów powierzchniowych hemaglutyniny (H), występującej w 16 odmianach oraz neuraminidazy (N), występującej w 9 odmianach.

            W przyrodzie odnotowano występowanie niemal wszystkich możliwych kombinacji podtypów H i N, szczególnie w populacji ptactwa wodnego, która stanowi największy naturalny rezerwuar wirusów grypy zapewniający jego krążenie w przyrodzie.

W populacji świń krążą obecnie zasadniczo cztery główne podtypy tego drobnoustroju: klasyczny o wzorze antygenowym H1N1, tzw. avian-like H1N1, tzw. human-like H3N2 oraz podtyp H1N2. Generalnie szczepy podtypu H1N1 i H1N2 są u świń przyczyną ostrej postaci grypy, przebiegającej niekiedy ze znacznymi padnięciami, natomiast uważa się, że szczepy o wzorze antygenowym H3N2 nie mają większego znaczenia epizootycznego, pomimo że w 1984 r. niemal w całej Europie zanotowano liczne przypadki tej choroby, przebiegające z objawami typowymi dla ostrej postaci grypy, wywołane przez ten podtyp. Szczepy o tym wzorze antygenowym powodowały także masowe zachorowania świń w USA, w drugiej połowie lat 90. ubiegłego wieku.