Ewa Hanczakowska

Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

Instytut Zootechniki – PIB w Krakowie

Suszony wywar gorzelniany (DDGS) w żywieniu świń

Wywar gorzelniany jest produktem ubocznym powstającym przy wytwarzaniu alkoholu etylowego (etanolu), a więc jego ilość zależy od skali produkcji spirytusu. Alkohol etylowy spożywczy i techniczny wytwarzany jest z ziemniaków, buraków, pszenicy, kukurydzy lub żyta. Najwyższą wydajność z hektara uzyskiwana jest przy produkcji z buraków, ale najbardziej ekonomiczna jest produkcja z kukurydzy.

Wobec przewidywanego wzrostu zastosowania etanolu jako biopaliwa, czyli naturalnego dodatku do benzyny, czego wymagają od nas międzynarodowe porozumienia, najprawdopodobniej właśnie kukurydza będzie rośliną uprawianą z przeznaczeniem do jego produkcji. Z tony ziarna kukurydzy otrzymać można około 400 litrów etanolu, co przy plonie 8 ton z hektara daje mniej więcej 3000 litrów biopaliwa. Zdolności produkcyjne bioetanolu w Polsce szacuje się na ponad 120 tysięcy ton.

Przy takiej skali produkcji znaczenia nabiera problem zagospodarowania produktu ubocznego pozostałego z ziarna po fermentacji, czyli tzw. wywaru. Może on stanowić wartościową paszę dla zwierząt gospodarskich, niestety bezpośrednio po produkcji jako wywar płynny zawiera 5 - 8% suchej masy, w związku z czym okres jego przydatności do spożycia jest krótki, gdyż łatwo atakują go pleśnie. Można wykorzystywać w żywieniu świń częściowo odsączony wywar, ale po oddzieleniu wywaru pozostaje frakcja płynna. Zagospodarowanie frakcji płynnej stanowi duże obciążenie dla środowiska, gdyż często wylewana jest ona bezpośrednio na pola jako nawóz. Ponieważ w bliskiej okolicy gorzelni na ogół brak dużych ferm zwierzęcych mogących wykorzystać cały świeży wywar, jako najlepszy sposób konserwacji pozostaje suszenie. W nowoczesnych zakładach produkcyjnych frakcja płynna bogata w witaminy, składniki mineralne oraz tłuszcz zagęszczana jest w wyparkach próżniowych do konsystencji syropu i następnie suszona wraz z wywarem. Polska nazwa tego produktu powinna brzmieć: suszony wywar gorzelniany z substancjami rozpuszczalnymi. Nazwa ta nie wydaje się praktyczna i w literaturze stosuje się najczęściej skrót nazwy angielskiej: DDGS (od Distiller’s Dried Grains with Solubles, co oznacza dokładnie to samo co przytoczona wyżej nazwa polska). Dla uproszczenia w dalszym ciągu artykułu używać będziemy tego właśnie skrótu.

Głównym producentem DDGS są Stany Zjednoczone, gdzie rocznie uzyskuje się 3,2 - 3,5 mln ton suszonego wywaru, który w 98% produkowany jest w dużych zakładach, a tylko 1 - 2% w małych gorzelniach. W znacznej części (około 700 tys. ton) wywar ten eksportowany jest do Europy jako pasza dla zwierząt gospodarskich. Suszony wywar zużywany jest w USA w 80% w żywieniu bydła. Nowoczesna technologia produkcji spirytusu umożliwia osiąganie wywaru o znacznie korzystniejszych parametrach niż w małych gorzelniach, stąd produkt ten może być również stosowany dla świń i drobiu.

DDGS jest najlepszym dostępnym obecnie produktem zawierającym pełny suszony wywar.Zawiera on mniej węglowodanów niż świeże ziarno (ulegają one przetworzeniu na alkohol), ale sporo białka – około 30% w suchej masie oraz tłuszczu – około 10%. Z powodu kompletnej fermentacji w czasie produkcji, procentowa zawartość tłuszczu, aminokwasów, soli mineralnych i witamin w DDGS jest prawie 3-krotnie wyższa niż w ziarnie kukurydzy. Wyjątek stanowi energia metaboliczna, której poziom w DDGS jest niższy w porównaniu z surowcem w wyniku rozkładu skrobi. Trzeba dodać, że skład wywaru nie zależy od składu ziarna kukurydzy użytego do fermentacji, jest więc najprawdopodobniej zależny od przebiegu procesu technologicznego, co tym bardziej podkreśla jego znaczenie dla otrzymania produktu odpowiedniej jakości. Przydatność wywarów w żywieniu świń warunkuje ich czystość mikrobiologiczna, gdyż świnie są szczególnie wrażliwe na zanieczyszczenie pasz mykotoksynami. Świeże ziarno kukurydzy podatne jest na pleśnienie, a powstające mykotoksyny nie są inaktywowane w procesie fermentacji.

W żywieniu świń, suszony wywar posiada dość zróżnicowaną wartość pokarmową (tab. 1).

Tabela 1. Skład podstawowy oraz zwartość niektórych substancji mineralnych wywaru z kukurydzy (DDGS) (dane z 35 wytwórni w USA)