Zygmunt Pejsak

Państwowy Instytut Weterynaryjny

- Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Wpływ wieku prosiąt oraz innych czynników na efektywność profilaktyki swoistej mykoplazmowego zapalenia płuc u świń

Mykoplazmowe zapalenie płuc (mycoplasmal pneumoniae of swine – MPS), którego czynnikiem etiologicznym są bakterie Mycoplasma hyopneumoniae (Mhp) jest najczęściej rejestrowaną chorobą układu oddechowego świń.

W Wielkiej Brytanii chorobę tą stwierdza się w ponad 90% stad świń, zaś w stadach dotkniętych ostrą postacią tej choroby zmiany patologiczne typowe dla MPS stwierdza się w płucach u  ponad 90% ubijanych w wadze 80 - 90 kg tuczników. Podobna sytuacja ma miejsce w Polsce – przede wszystkim w gospodarstwach średnio i wielkotowarowych. Średnio zmiany zapalne w płucach stwierdza się u około 40 - 50%.

Mykoplazmy kolonizują drogi oddechowe kierując się w kierunku płuc, stopniowo uszkadzając mechanizm śluzowo-rzęskowy, co prowadzi do gromadzenia się elementów patogennych w przestrzeniach międzypęcherzykowych czego symptomem są zmiany patologiczne. Uszkodzenie obronnego mechanizmu rzęskowo-śluzowego ułatwia innym drobnoustrojom warunkowo-chorobotwórczym, w tym głównie bakteriom Pasteurella multocida zasiedlenie układu oddechowego. Drobnoustroje te izoluje się od około 40% świń wykazujących objawy chorobowe ze strony układu oddechowego. Wykazano, że w przypadku infekcji mieszanych wielkość makroskopowych zmian anatomopatologicznych ulega podwojeniu.

Objawy

            Generalnie, jednoważne zakażenia Mhp mają z reguły przebieg łagodny, wpływając na zahamowanie przyrostów masy ciała (m.c.) i wzrostu współczynnika wykorzystania paszy. Dopiero infekcje wtórne potęgują natężenie objawów klinicznych MPS prowadząc w skrajnych przypadkach do padnięć świń. Klinicznie MPS charakteryzuje się charakterystycznym kaszlem. Początkowo ma on charakter suchy, szczekliwy a następnie zmienia się na wilgotny. Typowe jest to, że kaszel pojawia się przede wszystkim rano, w czasie karmienia świń. Bardzo często występuje również po wysiłku. Jeżeli zwierzęta przepędzi się z kojca do kojca, wówczas kaszlą przez dłuższy czas, aby udrożnić drogi oddechowe i odkrztusić nadmiar wydzieliny wraz ze zniszczonymi komórkami nabłonka migawkowego.

            W czasie rozwijania się procesu zapalnego w płucach, zwierzęta wyraźnie wolniej rosną, a ich skóra traci połysk. Włosy ulegają nastroszeniu, kaszel staje się dużo częstszy i uporczywy. Pojawia się łatwy do zaobserwowania wypływ z nosa, oczu oraz zapalenie spojówek.

            Cechą typową dla mykoplazmowego zapalenia płuc jest to, że w kojcu może chorować tylko kilka zwierząt, bądź jakaś grupa, nigdy jednak nie chorują wszystkie świnie. W takiej sytuacji stwierdza się duże różnice w wielkości zwierząt, spowolnienie dynamiki przyrostów masy ciała świń odstających, a w konsekwencji zwiększone zużycie paszy i straty.

Różnice w rozwoju tuczników mogą sięgać kilku a nawet kilkunastu kilogramów, a stan taki może trwać bardzo długo aż do załamania się odporności u zwierząt i dołączenia się wtórnych infekcji. Występuje wtedy gorączka, silna duszność (sinica błon śluzowych) i brak apetytu.

            Część zakażonych mykoplazmami świń charłaczeje. Ich wygląd jest wtedy bardzo charakterystyczny: podkasany i mały brzuch, zapadnięte boki i duża, nieproporcjonalna głowa. Skóra takich zwierząt pokryta może być tzw. wypryskiem strupowatym podobnym do tego, który pojawia się przy smoleniu. Takie świnie są przez wiele tygodni źródłem zarazka dla pozostałych zwierząt w chlewni.

            Według wielu autorów przebieg oraz jakość zmian chorobowych zależy w dużej mierze od warunków środowiskowych chlewni. Jeżeli warunki są dobre to zwierzęta albo nie chorują w ogóle, albo zakażeniu ulegają tylko te najsłabsze, które po krótkiej kuracji powracają do zdrowia. W chlewniach o niskim standardzie, zaniedbanych choruje większość zwierząt a zmiany w płucach mogą sięgać 90%. Często jednak objawy mykoplazmowego zapalenia płuc mogą być przysłaniane objawami innych, wtórnych zakażeń np. na tle Actinobacillus pleuropneumoniae, Haemophilus parassuis, czy Pasteurella multocida.

            Określono korelację między wielkością zmian w płucach a przyrostami m.c. świń w ostatnich 4 tygodniach przed ubojem. Wykazano, że u około 30% tuczników proporcjonalnie do wzrostu wielkości zmian w płucach stwierdzono zahamowanie przyrostów m.c.