Krzysztof Lipiński
Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Tłuszcz w żywieniu świń – cz. I
Postęp w hodowli świń wiąże się z rosnącymi potrzebami zwierząt w zakresie energii, białka i składników biologicznie czynnych. Jednocześnie u nowoczesnych ras świń obserwuje się mniejsze pobieranie paszy. Powoduje to konieczność zwiększenia koncentracji energii w dawkach. Przy zastosowaniu tradycyjnych komponentów paszowych dostarczenie wymaganej ilości energii jest często niemożliwe. Wartość energetyczną dawek można łatwo zwiększyć przez wprowadzenie dodatku tłuszczu.
W żywieniu świń mogą być stosowane różne źródła tłuszczu. Tłuszcz jest łatwo strawnym i dostępnym źródłem energii. Skład tłuszczu dawki decyduje o jego przyswajalności i wartości energetycznej. Nienasycone kwasy tłuszczowe charakteryzują się lepszą strawnością niż nasycone kwasy tłuszczowe. Wynika to z większej zdolności takich kwasów do tworzenia miceli, dzięki czemu łatwiej ulegają absorpcji w przewodzie pokarmowym. Wzrost stosunku nienasyconych do nasyconych kwasów tłuszczowych (U/S) wpływa na liniowy wzrost wartości energetycznej tłuszczu. Duża zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych powoduje, że oleje roślinne charakteryzują się wysoką strawnością i wartością energetyczną, która jest wyraźnie wyższa w porównaniu z tłuszczami zwierzęcymi. Strawność tłuszczu zależy również od wieku zwierząt. Prosięta gorzej trawią tłuszcze, zwłaszcza zawierające nasycone kwasy tłuszczowe, niż dorosłe świnie. Strawność tłuszczu zwiększa się z wiekiem. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że łączenie tłuszczów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego wpływa na zwiększenie wartości energetycznej ponad wynikającą z wartości energetycznej składników wyjściowych. Ma to związek z korzystnym wpływem nienasyconych kwasów tłuszczowych na absorpcję nasyconych kwasów tłuszczowych.
Na wartość energetyczną tłuszczu wpływa hydroliza trójglicerydów, czyli obecność wolnych kwasów tłuszczowych (FFA). Podobnym wskaźnikiem charakteryzującym hydrolizę tłuszczów jest liczba kwasowa (LK), która w przybliżeniu przyjmuje wartości dwukrotnie większe niż FFA. Zwiększenie poziomu FFA powoduje obniżenie wartości energetycznej tłuszczu. Wolne kwasy tłuszczowe mogą jednak współdziałać ze sobą w procesie trawienia. Kwasy nienasycone zwiększają absorpcję kwasów nasyconych. Dotyczy to oddziaływania na inne tłuszcze, ale również powiązań z tłuszczem zawartym w komponentach paszowych. Z tego względu w praktyce wartość energetyczna tłuszczów pochodzenia zwierzęcego jest często wyższa niż wartości podawane w tabelach składu pasz.
Łatwo strawnym i dostępnym źródłem energii są tłuszcze roślinne, w tym olej rzepakowy. Duża zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych powoduje, że olej rzepakowy charakteryzuje się wysoką strawnością i wartością energetyczną (36,76 MJ EM/kg), która jest wyraźnie wyższa w porównaniu z tłuszczami zwierzęcymi i jest zbliżona do oleju sojowego (37,33 MJ EM/kg). Wartość energetyczna łoju wołowego wynosi ok. 32 MJ EM/kg, smalcu wieprzowego 34,6 MJ EM/kg, tłuszczu drobiowego 34,30 MJ EM/kg, a oleju rybnego 33,50 MJ EM/kg. Wartość energetyczna tłuszczu utylizacyjnego w żywieniu świń wynosi 32-35 MJ/kg MJ EM. Z uwagi na to, że tłuszcz utylizacyjny charakteryzuje się stosunkowo dużą zmiennością składu, dobrymi parametrami charakteryzującymi jego wartość energetyczną są stosunek nienasyconych do nasyconych kwasów tłuszczowych oraz zawartość wolnych kwasów tłuszczowych.
