Marek Gasiński

SAN-VIT Gniezno

Wybrane zasady prawidłowej eksploatacji knurów cz. 2

Seksualne zachowania knurów koordynowane są przez ich centralny układ nerwowy oraz przez wydzielane przez gonady męskie hormony płciowe – androgeny.

Mimo wieloletnich prac hodowlanych, których celem było uczynienie ze świni domowej zwierzęcia asezonowego, w aktywności rozrodczej współczesnych ras obserwuje się jednak sezonowe zmiany w zachowaniu zwierząt obu płci, co przejawia się np. u samców, obniżeniem popędu płciowego w okresie letnim z jednoczesnym pogorszeniem jakości produkowanego przez nie nasienia. W tym też okresie w krwi rozpłodników obserwuje się bardzo niski poziom androgenów. Konsekwencją tych sezonowych zmian jest zazwyczaj wzrost liczby nie zakwalifikowanych do rozrzedzania ejakulatów, spowodowany spadkiem tzw. ruchliwości plemników oraz wzrostem liczby plemników ze zmianami morfologicznymi (uszkodzenia akrosomów, zwiększenie liczny kropli cytoplazmatycznych). Są to czynniki, w istotny sposób warunkujące prawidłową i racjonalną eksploatację knurów, na które hodowca ma bardzo ograniczony wpływ. Jednak większość pozostałych elementów, determinujących użytkowanie samca, jest zależnych od prawidłowego postępowania z rozpłodnikami.

Zarówno jakość pozyskiwanego nasienia oraz liczba produkowanych z jednego ejakulatu dawek nasienia zależy od wielu czynników, spośród których jednym z ważniejszych jest właściwy trening i doskonałe przygotowanie młodego knura do wspinania się na fantom i oddawania nasienia. Knury niespodziewanie odmawiające wspięcia się na fantom mogą w bardzo istotny sposób zakłócić zarówno pracę stacji produkcji nasienia, jak również przyfermowego laboratorium. Dobrze przygotowany i wytrenowany, zdrowy knur potrzebuje ok. 10-15 minut od chwili doprowadzenie go do maneżu do momentu wspięcia się na fantom.

Nagły spadek aktywności seksualnej knurów może być spowodowany jednym lub kilkoma przedstawionymi poniżej czynnikami:

ü  niewłaściwy rozmiar fantomu oraz nieprawidłowe żywienie,

ü  nadmierna eksploatacja; ten problem dotyczy przede wszystkim młodych knurów,

ü  problemy zdrowotne lub psychologiczne (stresy, złe traktowanie przez obsługę) oraz masturbacja.

Źle zaprojektowany fantom (zbyt niski lub zbyt wysoki, bez możliwości regulacji jego wysokości) jest bardzo częstą i niedocenianą przyczyną zakłóceń w eksploatacji knurów, zwłaszcza na fermach. W profesjonalnych stacjach unasieniania loch używa się dobrze skonstruowanych i sprawdzonych w praktyce wzorów fantomów. W wielu z nich można znaleźć zazwyczaj kilka rodzajów tych urządzeń; zawsze z licznymi rozwiązaniami ich regulacji. Wadliwie skonstruowany fantom może mieć nie tylko niewłaściwą wysokość, ale również kształt, co może doprowadzić do odgnieceń i bolesności okolicy mostkowej klatki piersiowej knura.

Szczególnie młode knury cierpią z powodu nieprawidłowo wykonanych (najczęściej domowym sposobem) fantomów. Zwłaszcza gdy są one zbyt szerokie (ponad 30 cm) i powodują u zwierzęcia nadmierne i nienaturalne rozciąganie się jego łopatek. Powoduje to bardzo silny ból i niechęć rozpłodnika do oddawania kolejnych skoków. Zjawisko to można zaobserwować podczas pozyskiwania nasienia. Knury przesuwają się z boku na bok lub usiłują położyć jedną nogę na szczycie fantomu i unoszą się wówczas, próbując uwolnić się od ucisku. Poprawną wysokością dla większości knurów jest fantom zainstalowany na wysokość dolnego punktu łopatki zwierzęcia. Dlatego też zagadnieniu prawidłowego przygotowania młodego knura do skoku na fantom i oddawania nasienia należy poświęcić szczególnie dużo czasu i zaangażowania. Fantomy mogą być ruchome (przenośne) lub na stałe przytwierdzone do podłogi w pomieszczeniu służącym do pobierania nasienia, tzw. maneżu.

Dla przyuczenia młodych knurków najlepszy jest fantom ruchomy. Umożliwia on bowiem pobieranie nasienia bezpośrednio w jego kojcu. Mowa tu o szczególnie opornych w nauce knurach, gdyż pobieranie nasienia w miejscu przebywania niesie za sobą zawsze ryzyko nie zachowania pełnej higieny i możliwość zanieczyszczenia ejakulatu. Ponadto knur w swoim legowisku czuje się zawsze pewniej, jest odważniejszy, nawet wobec doskonale znanego mu człowieka i może któregoś dnia niespodziewanie, z sobie tylko wiadomych przyczyn, zaatakować pobierającego nasienie. Przypadki takie zdarzają się w praktyce hodowlanej, na szczęście na tyle rzadko, że nie należy postrzegać ww. sytuacji jako problemu. Należy jednak, dla bezpieczeństwa bezpośrednio obsługujących rozpłodniki ludzi, mieć je zawsze na uwadze. W pracy z knurami zawsze powinna obowiązywać zasada ograniczonego zaufania.