Anna Szczotka

Zakład Chorób Świń

Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach

Udział dzików w rozprzestrzenianiu istotnych chorób zakaźnych trzody chlewnej na przykładzie klasycznego pomoru świń, afrykańskiego pomoru świń oraz choroby Aujeszky’ego

Dzik europejski (Sus scrofa) jest popularnym mieszkańcem lasów Europy i Afryki Północnej. Zamieszkuje wiele środowisk, z wyraźną preferencją do obszarów zalesionych. Jest to gatunek socjalny, tworzący różnej wielkości stada.

W warunkach naturalnych najczęściej obserwuje się lochy z potomstwem. Dorosłe samce zbierają się w stada przeważnie jesienią i zimą, natomiast w pozostałej części roku prowadzą samotniczy tryb życia. Gromadzenie się w stada związane jest z ich towarzyską naturą oraz z nieregularnym dostępem do pożywienia, szczególnie w chłodniejszych miesiącach.

Ze względu na swoją oportunistyczną naturę oraz wszystkożerność dziki stanowią niejednokrotnie istotny problem ze względu na wyrządzane szkody. Przy niedostatku innego pożywienia chętnie żywią się uprawami, sadzonkami roślin i powodują straty w lasach, sadach i plantacjach roślin. Warto zaznaczyć, iż odszkodowania łowieckie za szkody wyrządzone w Polsce na obszarach rolniczych przez dzikie zwierzęta w sezonie łowieckim 2007/2008 wynosiły 41 488 zł.

Mimo iż pod koniec XVII wieku dziki zniknęły z wielu terenów, w drugiej połowie XX wieku ich liczba zaczęła gwałtowanie wzrastać. W związku z ich gwałtownym rozmnożeniem i opanowywaniem nowych środowisk zaczęto się obawiać ich udziału w rozprzestrzenianiu groźnych dla świń domowych chorób zakaźnych. Ekspansja na nowe tereny, również obszary rolnicze i sąsiadujące z terenami przeznaczonymi do hodowli zwierząt gospodarskich wiąże się z ryzykiem wprowadzenia czynników zakaźnych do populacji dzików, jak również przeniesieniem zakażeń na świnie domowe. Dane Głównego Urzędu Statystycznego w Polsce wskazują, iż w ciągu ostatnich 8 lat liczba dzików w Polsce uległa niemal podwojeniu – w roku 2000 wynosiła 118 300 sztuk, natomiast w 2008 już 211 800.

Dziki, jako gatunek blisko spokrewniony ze świnią domową, mogą ulegać zakażeniu tymi samymi patogenami, co trzoda chlewna. Wyniki dotychczasowych badań wskazują na znaczne rozprzestrzenienie szeregu chorób wirusowych i bakteryjnych w populacji dzików oraz ich znaczenie w szerzeniu się zakażeń u świń. Obecnie ocena ryzyka związanego z rolą zwierząt dzikich jako rezerwuarów istotnych chorób zwierząt domowych stanowi światowy trend.

Spośród wielu chorób trzody chlewnej, istotnych ze względów epizootycznych i ekonomicznych, na szczególną uwagę zasługuje pomór klasyczny, pomór afrykański oraz choroba Aujeszky’ego.