Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Efektywność organicznych połączeń składników mineralnych w żywieniu świń – cz. I

Prawidłowe zaopatrzenie organizmu w składniki mineralne jest jednym z podstawowych czynników decydujących o efektywności produkcji zwierzęcej. Z tego względu istotnym zagadnieniem jest określenie zapotrzebowania zwierząt na różne składniki mineralne oraz możliwości pokrycia tego zapotrzebowania. Ważnym problemem jest dostępność składników mineralnych. Decyduje ona o wynikach produkcyjnych, zdrowotności zwierząt, ma również wpływ na jakość mięsa. Stosowanie wysoko przyswajalnych źródeł składników mineralnych jest jednym z czynników zmniejszających zanieczyszczenie środowiska naturalnego. 

O przyswajalności składników mineralnych decyduje przede wszystkim ich chemiczna forma, rozpuszczalność w środowisku przewodu pokarmowego, antagonizm z innymi składnikami oraz obecność czynników kompleksujących. Duże znaczenie ma transport składnika mineralnego przez błonę śluzową przewodu pokarmowego. Oczywiście w praktyce istnieje wiele innych czynników wpływających na przyswajalność składników mineralnych. W mieszankach paszowych dla zwierząt stosowane są najczęściej tzw. nieorganiczne połączenia składników mineralnych, które charakteryzują się zróżnicowaną dostępnością. Baker i Ammerman (1995) badali przyswajalność miedzi z różnych źródeł u zwierząt gospodarskich. Przyjmując za punkt odniesienia dostępność tego mikroelementu z siarczanu miedzi w pozostałych ocenianych związkach kształtowała się ona w zakresie od 88 do 147%. Dostępność składników mineralnych może być również zróżnicowana w obrębie tego samego związku. Na przykład biodostępność cynku z tlenku w porównaniu z siarczanem wynosi od 39 do 88% (Hahn i Baker 1993, Wedekind i in. 1994, Schell i Kornegay, 1996).

Ujemny wpływ na absorpcję niektórych składników mineralnych może mieć nadmiar wapnia i fosforu w mieszankach. Nadmiar fosforu może np. ograniczyć przyswajalność manganu o 50%. Podobnie działa nadmiar wapnia w stosunku do cynku. Interakcje występują również pomiędzy mikroelementami. Między cynkiem a miedzią istnieje antagonizm, który występuje przede wszystkim na poziomie jelita (wchłanianie) i ma związek z syntezą metalotioneiny (MT). Związek ten wiąże zarówno Zn jak i Cu, ale preferuje miedź. Koncentracja tego mikroelementu w tkankach może się obniżyć (stosowanie wysokich dawek tlenku cynku), jeżeli pobranie miedzi w mieszankach jest niewystarczające (Hill i in. 2000). Z drugiej strony stosowanie w mieszankach dla świń wysokich dawek Cu jako stymulatora wzrostu (obecnie zabronione) pogarsza absorpcję cynku, w konsekwencji poziom Zn w mieszankach powinien być większy. Ponadto niektóre składniki mineralne mogą tworzyć połączenia z kwasem fitynowych. Z tego względu dodatek fitazy do mieszanek paszowych bogatych w kwas fitynowy poprawia wykorzystanie wielu składników mineralnych. Wśród innych czynników paszowych, które mają wpływ na dostępność składników mineralnych należy wymienić tłuszcz i włókno pokarmowe, które poprzez tworzenie nierozpuszczalnych formy składników mineralnych ograniczają ich dostępność.