Tadeusz Blicharski

PZHiPTCh POLSUS Warszawa,

IGiHZ PAN Jastrzębiec

Sytuacja na rynku trzody chlewnej, przyczyny kryzysu i prognozy

Rynek trzody chlewnej przez długie lata był do pewnego stopnia przewidywalny. Po okresach koniunktury następował rozwój produkcji i wzrost podaży i w efekcie spadki cen, spadek opłacalności i redukcja pogłowia. Oczywiście w czasach przed akcesją do UE działały różne formy interwencji państwa na rynku i udawało się utrzymywać wysokie stany pogłowia trzody. 

Stan obecny

Po akcesji do Unii w roku 2004 ceny trzody na dość krótko wzrosły, ale później przez lata 2005 do 2008 ustabilizowały się i optymizm na krajowym rynku wyraźnie osłabł. Niestety rok 2007 był pierwszym rokiem wielkich spekulacji na rynku zbóż. Z początkiem sierpnia 2007 roku ceny zbóż zaczęły dramatycznie rosnąć. Jednak nieprzewidywalny i dramatyczny wzrost cen zbóż na rynku i związany z tym wzrost cen pasz, zburzył całą teorię cyklu świńskiego i spowodował załamanie opłacalności chowu świń. Podejmowane przez Komisję Europejską działania stabilizujące rynek wieprzowiny (dopłaty do prywatnego przechowywania wieprzowiny a następnie dopłaty do eksportu) przyniosły mniejsze od oczekiwanych efekty. Próba ustabilizowania rynku podjęta została również przez PZHiPTCH „POLSUS”, poprzez przygotowanie wzoru umowy kontraktacyjnej z uwzględnieniem czynnika cenowego (odwołanie do ceny z bieżącego tygodnia publikowanej przez Komisję Cenową). Jednak na proponowany wzór umowy nie wyraziły zgody zakłady przetwórcze.

Niezwykle wysokie ceny zbóż utrzymywały się do żniw w roku 2008. Był to tragiczny okres dla producentów trzody. Kryzys dotknął naszą branżę niemal we wszystkich krajach. Jednak silne, efektywnie działające podmioty przetrwały te trudności a największe spadki produkcji trzody wystąpiły w krajach nowo przyjętych do UE. W roku 2008 ceny zbóż spadły a ceny trzody utrzymywały się na poziomie zbliżonym do roku 2004. W Europie zachodniej producenci trzody uważali sytuację za dość dobrą, jednak w Polsce nie wykazywano dobrych nastrojów. Pogłowie trzody zaczęło właśnie w 2008 roku w Polsce drastycznie spadać. Jeszcze w 2007 roku było to ponad 18 mln sztuk a wiosną 2008 roku już tylko ok. 15,5 mln sztuk. Analizując ceny trzody i ceny zbóż po zbiorach 2008 roku, sytuacja w Polsce zaczęła odbiegać od tej w wielu innych krajach. W Polsce, Czechach i kilku innych krajach Europy wschodniej zaczęła się degradacja pogłowia trzody. Zaczęliśmy tracić pozycję eksportera, stając się coraz większym importerem wieprzowiny. W krajach dużych producentów wieprzowiny, owszem, też nie zachwycano się sytuacją, jednak uważano ją, zwłaszcza w roku 2008 i w większości 2009, za dość dobrą. Tu właśnie ujawniła się słabość naszej pozycji. Warunki ekonomiczne, które w krajach o dużej efektywności produkcji uznawano za znośne w Polsce były niewystarczające dla opłacalnej produkcji.