Małgorzata Kasprowicz-Potocka

Uniwersytet przyrodniczy w Poznaniu

Zboża w żywieniu świń – owies

Owies jest rośliną jednoroczną, hodowaną na całym świecie. W Polsce na powierzchni około 550 tys. ha uprawia się głównie gatunek Avena sativa (owies prawdziwy), co stanowi około 7% zasiewów zbóż. Średni plon ziarna w naszym kraju wynosi 2,5 t/ha, jednakże przy bardzo korzystnych warunkach uprawy można uzyskać plon wynoszący nawet do 5,5 t/ha.

Owies uprawiany jest w dwóch formach – nieoplewionej (nagiej) oraz oplewionej, zarówno w zasiewach czystych, jak i w postaci mieszanek z innymi zbożami, co istotnie obniża koszty uprawy. Wprowadzenie owsa i jego mieszanek do płodozmianu daje możliwość wysiewu go po innych zbożach, a uprawy te są dobrymi przedplonami dla zbóż. Atrakcyjność owsa polega także między innymi na odporności na patogeny, wynikającej z silnego działania fitosanitarnego. Jest to związane z obecnością w korzeniu awenacyny – triterpenowej saponiny o działaniu przeciwgrzybicznym.

Odmiany

Obecnie w Polsce zarejestrowanych jest 30 odmian owsa oplewionego i pięć odmian owsa nagiego (m.in. Arden, Berdysz, Bingo, Breton, Haker, Koneser, Maczo, Nagus, Scorpion, Siwej, Zuch). W roku 2011 zarejestrowano jedną odmianę owsa nagiego (Nagus), pochodzącego z Hodowli Roślin Danko. Nagus to odmiana nieoplewiona przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich.

Wykorzystanie

Około 80% uzyskanego ziarna przeznacza się na pasze dla zwierząt, 15% na materiał siewny, a pozostałą część na cele konsumpcyjne – w dietetyce, w lecznictwie, w przemyśle farmaceutycznym, chemicznym oraz w przemyśle kosmetycznym.

W przemyśle spożywczym owies jest przerabiany na płatki, kaszę i otręby. Ziarno owsa nie zawiera glutenu, nie nadaje się więc do wypieku chleba, chociaż mąka owsiana jest dodawana do ciasta chlebowego.

Owies w różnych formach zalecany jest w dietetyce i w medycynie. Ziarno owsa, ze względu na znaczny udział błonnika, zaleca się spożywać w celu uniknięcia tzw. chorób cywilizacyjnych, takich jak: miażdżyca, otyłość, cukrzyca, rak jelita grubego. Płatki owsiane i kleik stosuje się przy zaburzeniach żołądka i jelit. Wpływają także pozytywnie na libido, błony śluzowe i aktywność hormonów oraz zapobiegają przedwczesnemu starzeniu się organizmu ze względu na właściwości przeciwutleniające. Owies wykazuje działanie przeciwzapalnie i przeciwbólowe, przyśpiesza gojenie ran, wpływa korzystnie na układ nerwowy. Wyciągi z ziela owsa łagodzą stany zapalne wątroby, nerek i działają moczopędnie. Produkty z owsa znajdują zastosowanie w chorobach reumatycznych, artretyzmie i w chorobach skórnych.

Wartość odżywcza, szerokie spektrum działania dietetycznego i farmakologicznego sprawia, że ziarno owsa, szczególnie nagiego, jest ciekawą alternatywą dla innych zbóż w żywieniu zwierząt gospodarskich.