Wojciech Niżański, Wiesław Bielas, Joanna Pasikowska

Katedra Rozrodu z Kliniką Zwierząt Gospodarskich

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Monitoringowe, wybrane dodatkowe badania nasienia knura

Dzięki rozwojowi sztucznej inseminacji świń w ciągu ostatnich dekad doszło do znacznej poprawy wartości genetycznej hodowanych obecnie ras oraz linii rasowych. Szacuje się, że na całym świecie ponad 40% z 85 mln, a w krajach Europy Zachodniej ponad 90% loch poddawanych jest zabiegom sztucznej inseminacji.

Atrakcyjność sztucznej inseminacji, jako jednej z metod sterowanego rozrodu świń, związana jest z możliwością redukcji liczby knurów, ograniczenia transmisji chorób przenoszonych drogą płciową oraz wzrostem wskaźników użytkowości rozrodczej loch. Przedłużona żywotność gamet knura, dzięki rozwojowi metod konserwacji, znacznie zwiększyła efektywność wykorzystania ejakulatu, zapewniając możliwość inseminacji loch, bez względu na czas wystąpienia odruchu tolerancji u samicy.

Wśród tysięcy samic, unasienionych nasieniem jednego knura, różnice w płodności loch są z reguły mniej istotne, dlatego wpływ płodności samca na uzyskane wskaźniki użytkowości rozrodczej samic, w takim przypadku staje się oczywisty.

W Stacjach, Centrach unasieniania loch i eksploatacji knurów pozyskiwane ejakulaty rutynowo poddawane są podstawowej ocenie laboratoryjnej. Ocena ta składa się z badań makroskopowych i mikroskopowych, natomiast wybrane badania dodatkowe wykonywane są okresowo lub w momencie obniżenia się jakości ejakulatu. 

Badanie makroskopowe nasienia składa się z oceny objętości, konsystencji, barwy, zapachu; mikroskopowe zaś z oceny odsetka plemników ruchliwych i o ruchu postępowym oraz z oceny gęstości. Mimo że niektóre z oznaczanych parametrów korelują z płodnością knura, kilku autorów uważa, że nie można na ich podstawie ustalić rzeczywistej płodności samca, ponieważ konwencjonalne, rutynowe metody oceny jakości nasienia cechują się niską powtarzalnością oraz zróżnicowaniem wyników.

Głównymi celami oceny nasienia jest prognozowanie jego potencjalnej zdolności zapładniającej oraz podjęcie decyzji o eliminacji samców stale oddających ejakulaty o obniżonej wartości.

Podstawowym narzędziem znajdującym się w laboratorium oceny nasienia jest mikroskop świetlny, wyposażony w stolik grzewczy, kontrast fazowy oraz przyrządy, czy urządzenia do kontroli gęstości nasienia. Ocena mikroskopowa nasienia może być jednak obarczona subiektywnością interpretacji wyników (zależy od kwalifikacji personelu) oraz niereprezentatywnością (niska liczba ocenianych plemników w próbce z wyjściowego ejakulatu). W związku z tym dochodzi czasami do wykorzystywania do rozrodu samców, których nasienie spełnia normy, jednak w badaniach in vivo z wykorzystaniem inseminacji heterospermicznej (połączenie w porcji inseminacyjnej plemników od kilku knurów), okazuje się, że aż 90% urodzonych prosiąt może pochodzić od jednego samca.