Jan Grajewski, Anna Błajet-Kosicka, Magdalena Twarużek

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

Instytut Biologii Eksperymentalnej, Zakład Fizjologii i Toksykologii

Wpływ mikotoksyn i grzybów pleśniowych na świnie
– aktualne dane

Uprawy rolne stanowią istotne źródło żywności i paszy. Ich jakość decyduje o bezpieczeństwie łańcucha żywieniowego człowieka i zwierząt. Wnikliwe badania realizowane, przez Laboratorium Badawcze Mikotoksyn Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego wskazują na narastający problem skażenia żywności i pasz grzybami pleśniowymi i mikotoksynami.

Literatura światowa podkreśla, że zanieczyszczenie pasz mikotoksynami jest znaczącym problemem, prowadzącym do strat ekonomicznych w wyniku zaburzeń produkcji zwierzęcej. Wielu naukowców potwierdza, że gatunkiem wykazującym największą wrażliwość na wtórne produkty metabolizmu grzybów pleśniowych są świnie.

Opublikowano już liczne raporty dotyczące aspektów toksykologii głównych mikotoksyn, ich występowania w żywności, paszach, płynach biologicznych oraz oceny ryzyka wraz ze szczegółowym sprawozdaniem Komitetu Ekspertów w Sprawie Dodatków do Żywności (JECFA). Potwierdza to Komisja Europejska, która zleca EFSA wydanie opinii naukowej na temat ryzyka dla zdrowia ludzi i zwierząt, związanego z obecnością poszczególnych mikotoksyn w żywności i paszach. Istnieją rozporządzenia UE, dotyczące najwyższych ich poziomów w żywności (m.in. Rozporządzenie Komisji WE 1881/2006). W odniesieniu do pasz, jedynie w przypadku kilku mikotoksyn opublikowano zalecenia dotyczące maksymalnych ich poziomów – Zalecenie Komisji WE 576/2006, 165/2013). Rozporządzenie Komisji WE nr 2174/2003 (aflatoksyny).Wartości orientacyjne zostały określone w celu dostarczenia państwom członkowskim informacji na temat dopuszczalności zbóż i produktów zbożowych oraz mieszanek paszowych do stosowania w żywieniu zwierząt i dla uniknięcia rozbieżności w wartościach dopuszczanych przez poszczególne państwa członkowskie, a w związku z tym ryzyka naruszenia zasad konkurencji.

Wtórne metabolity pleśni mogą być tworzone albo przez pierwotnie fitopatogeniczne gatunki grzybów (np. Fusarium graminearum), już na roślinach rosnących na polu, albo też podczas magazynowania surowców i pasz, przy sprzyjających warunkach do ich rozwoju (np. Penicillium sp., Aspergillus sp.). Mikotoksyny są przyjmowane przede wszystkim drogą pokarmową i poprzez inhalację. W ostatniej dekadzie znacząco wzrosło zainteresowanie tą tematyką, jak i zrozumienie jakże istotny jest to problem. Skarmianie pasz skażonych toksycznymi pleśniami i ich metabolitami w efekcie końcowym u wielu zwierząt może wywołać mikotoksykozę.

Zaobserwowano, że obecność mikotoksyn w dawkach pokarmowych sprzyja występowaniu chorób o etiologii wieloczynnikowej. Wtórne metabolity grzybów są obecnie częstą przyczyną strat w chowie wielkostadnym. Oprócz wywoływania immunosupresji (obniżają sprawność układu odpornościowego), mikotoksyny u większości zwierząt gospodarskich są także przyczyną zahamowania przyrostów masy ciała, wydłużenia czasu tuczu oraz nierzadko zaburzeń w rozrodzie.