Skróty wybranych artykułów z "Trzody Chlewnej" nr 3/2014

Mariusz Soszka

Doradca żywieniowy, Ostrówek

Chelaty

Prawidłowo przygotowana dawka lub mieszanka dla świń powinna wnosić do organizmu zwierzęcia wszystkie składniki pokarmowe w ilościach odpowiadających zapotrzebowaniu. Oprócz odpowiedniej podaży aminokwasów, białka, tłuszczu oraz energii, szczególną uwagę należy zwrócić na ilość dostarczanych wraz z paszą witamin i minerałów.

Mając do dyspozycji różnego rodzaju komponenty paszowe w trakcie układania receptury mieszanki paszowej możemy w łatwy sposób modyfikować jej poziom białka ogólnego, poszczególnych aminokwasów, czy energii metabolicznej. W wielu przypadkach nie mamy niestety możliwości modyfikowania w recepturze zawartości witamin i minerałów, ponieważ głównym ich źródłem są MPU białkowe lub MPU mineralno-witaminowe, w których poziom witamin i minerałów jest ściśle określony przez firmę paszową produkującą dana mieszankę.

Pocieszającym faktem jest ten, że receptury dobrych MPU są przygotowane tak, aby przy prawidłowym procentowym ich zastosowaniu w mieszance zapotrzebowanie zwierząt na witaminy i minerały było w całości pokryte. Powszechnie wiadomo, że substancje mineralne i witaminy są składnikami bezpośrednio wpływającymi na prawidłowy rozwój i tempo wzrostu zwierzęcia, a także na wykorzystanie paszy, poprawę jakość mięsa itp. Niedobór lub nadmiar składników mineralnych wpływa na obniżenie produkcyjność zwierząt i może wywoływać objawy chorobowe (m.in. anemię, kruchość kości, sztywność stawów, zaburzenia w rozrodzie, schorzenia skóry itp.).

Należy wiedzieć, że nie mniej ważna od ilości minerałów w mieszance jest ich jakość i przyswajalność, na którą wpływ ma przede wszystkim forma chemiczna w jakiej wprowadzony jest minerał, obecność lub brak innych składników wpływających na jego przyswajalność oraz zdolność przenikania składnika przez barierę jelitową. Obecnie na rynku możemy spotkać składniki mineralne w formach nieorganicznych (tlenki lub sole) i w formach organicznych – w postaci kompleksów z kwasami organicznymi, sacharydami, peptydami lub aminokwasami, czyli w postaci chelatów, na wprowadzenie których decyduje się coraz więcej firm.

Czym są chelaty

Chelaty stanowią specyficzne kompleksy jonów mineralnych z substancjami organicznymi (kwasami organicznymi, aminokwasami, peptydami, sacharydami), pomiędzy którymi występują silne, podwójne wiązania kowalencyjne. W przypadku tych związków cząsteczka organiczna, za pomocą najczęściej dwóch lub trzech grup organicznych łączy się z jonem centralnym, którym najczęściej jest dwu- lub trójwartościowy kation metalu, czego wynikiem jest związek zwany chelatem.

Nazwa „chelat” pochodzi od greckiego słowa „chele”, co oznacza kleszcze, szczypce kraba i nawiązuje do procesu chwycenia kationu minerału w „szpony” wiązań struktury pierścieniowej substancji organicznej. Atom centralny może być połączony z ligandami dającymi więcej niż jedną parę elektronów. Trwałe połączenia substancji organicznych z jonami metali występują w przyrodzie w formie naturalnej. W świecie roślin przykładem tego typu połączenia jest chlorofil zawierający jon magnezu, zaś w świecie zwierząt – hemoglobina, której cząsteczki zawierają jon żelaza. Chelaty mogą również powstawać w wyniku reakcji chelatacji i stąd być użyte m.in. w mieszankach paszowych.