Skróty wybranych artykułów z "Trzody Chlewnej" nr 1/2014

Krzysztof Lipiński

Katedra Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Jęczmień w żywieniu świń

Jęczmień należy do podstawowych zbóż pastewnych. W strukturze zasiewów zbóż (z mieszankami) stanowi on 12,4%. Dużą popularnością cieszą się mieszanki zbożowe, w których podstawowym składnikiem jest jęczmień jary. Powierzchnia uprawy jęczmienia ozimego jest znacznie mniejsza (ok. 3% zasiewów zbóż). Jęczmień ozimy cechuje się wyraźnie gorszą niż u innych zbóż ozimych mrozoodpornością, stąd też jego uprawa koncentruje się głównie w rejonach zachodniej i południowej Polski. Wielkość uprawy jęczmienia w Polsce w 2011 r. wynosiła 916 tys. ha (w tym jary 726, a ozimy 190 tys. ha), a łączne zbiory ok. 3,32 mln ton.

Jęczmień jest zbożem o wszechstronnym zastosowaniu. Ziarno jest wykorzystywane głównie żywieniu zwierząt (ok. 70%). Na ten cel można uprawiać wszystkie odmiany (jare i ozime), przede wszystkim pastewne, ale również browarne, a głównym kryterium wyboru jest plon ziarna. Drugim ważnym kierunkiem użytkowania jęczmienia jest wykorzystanie w przemyśle spożywczym, w tym przede wszystkim do produkcji słodu. W produkcji piwa zastosowanie mają tylko odmiany browarne. Jęczmień typu browarnego powinien charakteryzować się małą zawartością białka (od 9,5 do 11,5% s.m.). Jęczmień wykorzystuje się również na cele konsumpcyjne (płatki, kiełki zbożowe) oraz w niewielkim stopniu, jako dodatek do innych produktów spożywczych (makaronów, odżywek dla dzieci) i w piekarnictwie. W kaszarniach jęczmień przerabiany jest na szereg produktów, takich jak: pęczak, kasza, otręby jęczmienne oraz mąka jęczmienna.

Obecnie zarejestrowane są 53 odmiany, w tym 30 typu browarnego i 23 typu pastewnego, jare i ozime. Ziarno odmian ozimych jest nieco uboższe w skrobię, a bogatsze w białko w porównaniu z odmianami jarymi. Na cele browarne uprawia się głównie jęczmień jary. Dzięki pracom hodowlanym uzyskano odmiany hybrydowe jęczmienia ozimego, które w porównaniu z konwencjonalnymi odmianami populacyjnymi dają wyższe plony i charakteryzują się lepszymi właściwościami agronomicznymi, ponadto odmiany hybrydowe zapewniają większą stabilność plonu w zróżnicowanych lub trudnych warunkach stanowiskowych, atmosferycznych i uprawowych.

Jęczmień jest znaną rośliną paszową, stosowaną w żywieniu zwierząt w postaci ziarna i produktów ubocznych przemysłu młynarskiego i browarnianego. Tradycyjnie jęczmień był podstawowym zbożem stosowanym w żywieniu świń. Ziarno jęczmienia w ostatnich latach jest z reguły relatywnie drogie, co powoduje, że często zastępuje się je innymi zbożami, szczególnie ziarnem pszenżyta. Ziarno jęczmienia jest chętnie pobierane przez świnie i wpływa korzystnie na zdrowie tych zwierząt oraz wartość rzeźną, szczególnie na jakość słoniny. Z tego względu bardzo często, pomimo niekorzystnych relacji cenowych, jest stosowane w mieszankach paszowych dla świń, aczkolwiek w ilościach mniejszych niż dawniej.