Małgorzata Kasprowicz-Potocka

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu

Dodatki immunostymulacyjne dla prosiąt

W intensywnej produkcji trzody chlewnej kluczową rolę odgrywa profilaktyka zdrowotna. Optymalny stan zdrowia świń decyduje bowiem o prawidłowym wzroście zwierząt i dobrym wykorzystaniu paszy, a także niskich kosztach opieki weterynaryjnej, co w rezultacie jest zyskiem hodowcy. Na homeostazę organizmu składa się wiele elementów, jednakże u młodych zwierząt najważniejszym z nich jest odporność.

System odpornościowy u prosiąt

Odporność polega na zdolności organizmu do rozróżniania ciał własnych od obcych (drobnoustroje, uszkodzone lub chorobowo zmienione komórki własne), a także do zniszczenia, neutralizacji lub usunięcia obcych ciał. Pierwszą obronę organizmu stanowi odporność nieswoista, która działa natychmiast po kontakcie z antygenem, jednak nie zawsze jest ona wystarczająco skuteczna. Za odporność nieswoistą odpowiedzialna jest skóra, tkanka łączna podskórna i błony śluzowe układu oddechowego, pokarmowego i moczowo-płciowego, a dokładnie aktywność monocytów, makrofagów, granulocytów i komórek nabłonkowych. W wyniku pobudzenia tych ciał wydzielają sie m.in. cytokiny, pobudzane są limfocyty i inne czynniki obronne.

Nieprawidłowe żywienie, stres i generalnie brak dobrostanu to czynniki, które powodują zaburzenia w funkcjonowaniu odporności nieswoistej, zwiększając jednocześnie podatność świń na schorzenia układu oddechowego, biegunki i upadki. Z kolei odporność swoista jest uzależniona od rozpoznawania antygenów przez przeciwciała i receptory rozpoznające antygen limfocytów T i limfocytów B. Odporność swoista rozwija się dłużej, tj. w ciągu kilku dni od kontaktu z antygenem, ale charakteryzuje się dużą skutecznością. Odporność swoista dzieli się na czynną i bierną. Odpowiedź czynna polega na wytwarzaniu przez układ odpornościowyprzeciwciał na skutek zachorowania i przebycia choroby lub zakażenia bezobjawowego (odporność naturalna) albo też podania zwierzęciu szczepionki (odporność sztuczna). Za odporność bierną odpowiedzialne są immunoglobuliny(przeciwciała) pochodzące z zewnątrz, tj. pobrane z siarą przez noworodka lub podane w formie surowicy.

Prosięta rodzą się zasadniczo bez ochrony immunologicznej, gdyż poziom własnych przeciwciał jest u noworodków niski, a jedynym ich źródłem po urodzeniu jest siara, zapewniająca prosiętom odporność przez okres pierwszych 2-3 tygodni. Niestety poziom przeciwciał w siarze drastycznie spada już w ciągu 24 godzin od urodzenia (Rys. 1) – po 5 godzinach od początku porodu zawartość immunoglobulin spada o połowę w stosunku do wartości początkowej, natomiast po 2-3 dniach siara staje się mlekiem. Początkowo immunoglobuliny z siary są wchłaniane wprost przez ściany jelita cienkiego noworodka (pinocytoza), natomiast zdolność ta w czasie zanika (po 3-4 godzinach od urodzenia zdolność wchłaniania przeciwciał przez ścianę jelita zmniejsza się o połowę). Po kilkunastu godzinach po porodzie przeciwciała są już traktowane jak „zwykłe białko” i trawione. Niedostateczne pobranie przeciwciał przez prosięta grozi zaburzeniami odporności i zwiększoną podatnością na choroby.