lek. wet. Paweł Wróbel

Specjalista Chorób Trzody Chlewnej i Rozrodu Zwierząt

Dyzenteria u trzody chlewnej

Dyzenteria świń jest chorobą przebiegającą u trzody chlewnej z objawami krwotoczno-martwicowego zapaleniem żołądka i okrężnicy (czasami również jelita ślepego), co opisuje sama łacińska nazwa choroby Gastrocolitis haemorrhagica necroticans suum. Pojawienie się u zwierząt przypadków biegunki, gdzie rozwolniony kał zawiera dużo smużek śluzu, jest szklisty, zawiera pozostałości niestrawionych resztek paszy i/lub świeżej krwi jest głównym objawem chorobowym, który zwykle jest wystarczający do podejrzewania tej specyficznej jednostki chorobowej układu pokarmowego świń.

Dyzenteria świń po raz pierwszy została rozpoznana w 1921 roku w USA, sam czynnik wywołujący dyzenterię pozostawał nierozpoznany, aż do 1971 roku. Początkowo dyzenteria powodowała olbrzymie straty produkcyjne i właściwie nie można jej było skutecznie opanować. Dopiero zastosowanie organicznych pochodnych arsenu, przyniosło pozytywne efekty w podejmowanych próbach kontrolowania choroby u zakażonych świń.

Etiologia dyzenterii świń

Dyzenteria świń wywoływana jest przez gram-ujemną bakterię przypominającą kształtem korkociąg (krętek) nazwaną Brachyspira hyodysenteriae. Bakteria ma silne właściwości hemolityczne, tj. powoduje rozkład krwi oraz jest bakterią beztlenową – żyje w warunkach bez dostępności tlenu, który jest dla niej szkodliwy.

Brachyspira hyodysenteriae jest bakterią, która wykazuje ogromne zdolności do przetrwania poza organizmem świni – dla przykładu:

- w zbiornikach z gnojowicą przeżywalność bakterii wynosi około 2 miesięcy (temperatura około 7-8°C),

- w sprzyjających warunkach, tj. temperatura jesienno-zimowa 4-8°C, przy braku słońca –bakteria jest w stanie przeżyć np.

a) w odchodach nawet 3 miesiące,

b) w ziemi 18 dni,

- bakteria w organizmie myszy może być wykrywalna nawet przez 180 dni od zarażenia,

- szczury dla odmiany mogą być nosicielami bakterii tylko przez kilka dni,

- udowodniono, że nawet psy mogą być zagrożeniem dla świń przez 13 dni,

- niektóre gatunki much, mogą być zagrożeniem dla świń, ponieważ Brachyspira może być przez nie roznoszona przez kilka dni.

Przeżywalność bakterii drastycznie spada w warunkach letnich, tj.:

- temperatura powyżej 30°C zmniejsza jej przeżywalność do mniej niż 3 dni,

- promieniowanie słoneczne UV zabija Brachyspira hyodysenteriae bardzo szybko.

Bakteria wrażliwa jest również na zmiany pH, tj. wysokie pH powyżej 8 redukuje populację bakterii bardzo skutecznie.

Źródła zakażenia

Głównym źródłem zakażenia dla świń, jest wprowadzenie do stada zwierząt podklinicznie zakażonych dyzenterią. W organizmie świń, bakteria była wykrywana jeszcze na 90 dni po przechorowaniu choroby. Szybkość rozprzestrzeniania się choroby w obrębie stada zależy głównie od:

- system utrzymania zwierząt (ściołowy lub na rusztach, cpp-cpp, tj. całe pełne – całe puste),

- przestrzegania zasad bioasekuracji i higieny na fermie,

- organizacji pracy na fermie (przemieszczanie się ludzi, zwierząt oraz transportu fermowego) itd.,

- systemu produkcji (tygodniowy, trzytygodniowy itp.),

- systemu hodowli zwierząt (pełen cykl w jednym miejscu lub w różnych miejscach – multisite).

Ważnym źródłem zakażenia są również wszelkie środki transportu zanieczyszczone odchodami świń – transport między fermowy oraz transport zwierząt do rzeźni.